Papalar, Katolik Kilisesi’nin en yüksek dini yöneticileri olan Kardinaller Konseyi tarafından seçilmektedir. Kardinaller, Papa tarafından atanan piskoposlardan oluşur ve hayat boyu bu unvanı taşımaya devam ederler.
Vatikan’ın resmi verilerine göre, 31 Aralık 2024 itibarıyla Filipinler’den Portekiz’e, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden İsveç’e kadar uzanan 252 kardinal bulunmaktadır.
1975 tarihli bir düzenleme gereği, 80 yaşının üzerindeki kardinaller Papa seçimlerinde oy kullanma hakkına sahip değildir. Mevcut durumda, 114 kardinal bu yaşın üzerindedir. Bu da demektir ki, Papa sadece 138 kardinallin oyuyla seçilecektir.
BBC’den edinilen bilgilere göre, 2013 Papa seçimlerinde bir kardinal sağlık sorunları nedeniyle Roma’ya gidemeyeceğini bildirmiş ve oylamadan çekildiğini belirtmiştir. Başka bir kardinal ise uygunsuz davranışları nedeniyle oylama dışında kalmıştır.
Dünya genelindeki Katolik kiliselerine liderlik eden kardinaller, Papa seçimleri için Vatikan’a davet edilir. Olağan koşullarda, toplantı çağrısını Kardinaller Koleji Dekanı yapmaktadır.
Fakat 2013’te, bu görevde bulunan kardinal 85 yaşında olduğundan, en yaşlı kardinal olan Giovanni Battista Re bu görevi devralmıştır.
Kardinaller Koleji, yeni bir Papa seçilene kadar Katolik Kilisesi’nin yönetimini de üstlenmektedir.
21 Haziran 1963 tarihli bu fotoğraf, Papa 6’ncı Paul’ün seçiminden bir kesit.
SEÇİM SÜRECİ
Papa seçimleri, her gün dört oylama şeklinde Vatikan’daki Sistine Şapeli’nde gerçekleştirilmektedir. Seçim süresince kardinaller, dış dünya ile hiçbir iletişim kurmadan Vatikan’da kalmaktadır.
Öncelikle, 80 yaşını geçmiş olanlar da dahil tüm kardinaller, potansiyel Papa adaylarının güçlü ve zayıf yönleri hakkında tartışmalar yürütmektedir.
Yeni Papa’nın kardinaller arasından seçilmesi zorunlu değildir; teorik olarak vaftiz edilmiş herhangi bir Katolik erkek Papa olabilir. Ancak geleneksel olarak bu görev bir kardinale devredilir.
Vatikan kaynakları, kardinallere oy kullanırken Kutsal Ruh’un rehberliğine işaret etmektedir. Ancak, adayların açık bir şekilde kampanya yapması yasaktır. Yine de papalık seçim süreçleri genelde oldukça siyasi bir boyuta sahiptir.
Daha önceki dönemlerde kardinallerin koalisyonlar kurduğu ve yalnızca Papa olma umudu taşıyan kıdemli kardinallerin, diğer kardinalleri etkilemek için çeşitli yollar denediği belgelenmiştir.
GİZLİLİK EN ÖNEMLİ KURALDIR
Papa seçimleri, günümüzde gizlilik süreçlerinin sürdürülebildiği nadir olaylar arasında yer alır.
Daha önce belirtildiği gibi, kardinaller bir uzlaşmaya varana kadar Vatikan’dan çıkamaz. Bu, seçimin sonucunun kelimenin tam anlamıyla “kapalı” kalmasını sağlamaktadır.
Seçim süreci en iyi ihtimalle birkaç gün sürer. Geçmişte bazı seçimlerin haftalar ve hatta aylar sürdüğü kayıt altına alınmıştır; bazı kardinaller bu işlem sırasında hayatını kaybetmiştir.
Oylama süreçleri, görüşmeler sırasında veya sonrasında herhangi bir bilginin sızdırılmasını engellemeye yönelik bir tasarım üzerine kurulmuştur. Gizliliği ihlal edenler ağır cezalara çarptırılır.
Papa 2’nci Jean Paul, oylama kurallarını değiştirerek Papaların basit çoğunlukla seçilmesine olanak sağlamıştı. Ancak bir önceki Papa 16’ncı Benedict, eski kurallara dönerek 3’te 2 çoğunluk kuralını tekrar getirmiştir. Bu durum, seçilecek aday konusunda uzlaşma ve karşılıklı tavizlerin gerekliliğine işaret etmektedir.
Sistina Şapeli’nde oylama öncesinde güvenlik uzmanları, odada gizli kamera veya mikrofon olmadığını kontrol etmektedir. Toplantı başladıktan sonra, yeni Papa seçilene kadar kardinaller tüm işlerini gizli bir şekilde yürütmek zorundadır.
Kardinaller, sağlık durumları ilgili acil bir durumda dahi dış dünyayla irtibat kuramazlar. Televizyonlar, radyolar yasaklanır, gazeteler ve dergiler içeri alınmaz; cep telefonları ve tablet gibi dijital cihazların kullanımı da engellenir.
Sadece iki doktor, günah çıkartmak isteyenlere yardımcı olabilen çok dilli rahipler ve temizlik görevlileri içeri girebilir. Bu kişilerin, gizliliğe riayet edeceğine dair yemin etmeleri ve herhangi bir kayıt cihazı kullanmamaları gerekmektedir.
OY VERME RİTÜELLERİ
Oylamanın Sistine Şapeli’nde yapılmasının nedeni, burada her şeyin “herkesi bir gün yargılayacak olan Tanrı’nın varlığını hatırlatması”dır.
Kardinaller, toplantı öncesi sabah ayinine katılır ve topluca şapele geçerler.
Toplantıya katılan kardinaller, gizlilik yemini eder. Ardından “Extra omnes” komutuyla seçim dışındaki kişiler dışarı çıkarılır ve kapılar kapatılır.
Kardinaller, ilk gün öğleden sonra bir oylama yapma hakkına sahiptir. Takip eden günlerde ise sabah ve öğleden sonra olmak üzere günde toplam dört oylama yapılmaktadır.
Oy pusulalarının üstünde “Eligio in Summum Pontificem” (Yüce Papa’yı seçiyorum) yazarken, altta seçilen kişinin isminin yazılacağı bir boş alan bulunmaktadır. Kardinallerden, isimlerini belirgin bir şekilde yazmamaları ve kâğıdı ikiye katlamaları istenir.
Oylar kullanıldıktan sonra pusulalar karıştırılır, sayılır ve açılır. Sayım sırasında, bir memurun pusula üzerindeki ismi yüksek sesle okuması gerekir. Her pusulanın tam “Eligio” kelimesine denk gelecek kısımdan delik açılarak ipi dizme işlemi yapılır ve ardından pusulalar yakılır.
Bu aşama oldukça kritiktir; çünkü pusulaların yanmasıyla oluşan duman, dış dünyaya papanın seçilip seçilmediğine dair bir bilgi aktarır. Oyda sonuç alınamazsa siyah, papa seçildiğinde ise beyaz duman meydana gelir.
Daha önce siyah duman oluşturmak için pusulaların atıldığı sobaya ıslak saman eklenmişti. Ancak bu, bazen karmaşaya sebep olmuştur. Bu yüzden günümüzde siyah boya tercih edilmektedir.
Eğer ikinci oylama hemen yapılacaksa, ilk oylama pusulaları hemen yakılmaz; bunun yerine her iki oylamanın pusulaları birlikte yanar. Bu süreç, bir aday gerekli çoğunluğu elde edene kadar devam etmektedir.
Bacadan yükselen beyaz duman, papanın seçildiğini bildirir.
VE KARAR ANI
Papa 2’nci Jean Paul, seçim kurallarını 1996 yılında değiştirmiştir. Elde edilen oyların 3’te 2’si ile bir adayın Papa olabilmesi gerekiyordu. Jean Paul, sonuçsuz kalan 12 gün süren oylamaların ardından basit çoğunluk (oyların yüzde 50’si artı 1) sistemine geçiş yapmayı kararlaştırmıştı.
2007 yılında Papa Benedict, 3’te 2 çoğunluk kuralına geri dönmüştür. Benedict, kardinallerin gruplar oluşturup uzlaşmadan kendi istedikleri adayları seçmelerini önlemek amacıyla bu kararı almıştır.
Eğer üç gün boyunca yapılan oylamalarda 3’te 2 çoğunluk sağlanamazsa, oylamalara en fazla 1 gün ara verilir. Bu süreçte kardinallerin dua etmeleri, gayri resmi müzakerelere girmeleri ve bir “ruhani teşvik” beklemeleri istenir.
Her seçimin sonunda, oylama sonuçlarının kaydedildiği bir belge yeni papaya sunulmaktadır. Bu belge mühürlü bir zarfta arşivlenir ve zarfa yalnızca papa tarafından emir verildiğinde açılabilir.
Sistine Şapeli’nin dışında bulunanlar, içeride olup bitenler hakkında sadece iki günde bir görülen dumanlar sayesinde bilgi sahibi olabilir. Siyah duman başarısız oylamayı, beyaz duman ise başarılı bir seçimi temsil etmektedir.
Papa Francis, ilk kez bu şekilde 3 Mart 2013’te dünyaya tanıtılmıştır.
YENİ PAPA DÜNYAYA BÖYLE İLAN EDİLİYOR
Yeni Papa seçildikten ve Sistine Şapeli’nin bacasından beyaz duman yükseldikten sonra, geriye bu kişinin kimliğini tüm dünyaya duyurma aşaması kalmaktadır.
Adaya öncelikle “Yüce Papa olarak seçilmenizi kabul ediyor musunuz?” sorusu yöneltilir. Olumlu cevap gelince “Hangi isimle anılmak istersiniz?” sorusu sorulur.
Yeni Papa, isminde karar kıldıktan sonra, diğer kardinaller ona saygı ve itaat gösterir.
Ayrıca, yeni papaya geleneksel cübbe de giydirilir. Papalık terzisi, farklı bedenlerde cübbeler hazırlamış olsa da, bazen son dakika ayarlamalarına ihtiyaç duyulabilir.
Son aşamada Aziz Petrus Bazilikası’nın balkonundan, meydanda bekleyen insanlara “Annuntio vobis gaudium magnum… habemus papam!” (Size büyük bir mutlulukla duyuruyorum… bir papamız var!) diye seslenilir.
Yeni ismiyle anılan papa, ilk kez bu balkonda ortaya çıkar. Kısa bir konuşma yaparak, son olarak “Urbi et Orbi” yani “şehri ve dünyayı” kutsadıktan sonra görevine resmi olarak başlamış olur.
